La segregación escolar a escala local: factores contextuales e institucionales en Cataluña

Autores/as

DOI:

https://doi.org/10.5477/cis/reis.183.39

Palabras clave:

Desigualdad educativa, Equidad, Política educativa, Segregación escolar

Resumen

Este artículo presenta los resultados principales de una investigación que analiza los índices de segregación escolar de los municipios de más de 10 000 habitantes de Cataluña, en infantil y primaria y en secundaria obligatoria, mediante modelos de regresión lineal, aprovechando el potencial de comparar realidades que comparten un mismo marco normativo. Los resultados muestran los principales factores que inciden en la intensidad de la segregación escolar. Más allá de corroborar la relevancia de la segregación residencial y el peso del sector privado, se aportan evidencias del efecto aditivo de estos dos factores, y también del impacto notable de factores adicionales, como la baja implementación de políticas locales de detección y distribución del alumnado especialmente vulnerable, y el nivel de atomización de la oferta educativa municipal en centros de tamaño reducido.

Descargas

Los datos de descargas todavía no están disponibles.

Citas

Alegre, Miquel Á. (2010). «Casi-mercados, segre- gación escolar y desigualdad educativa: Una tri- logía con final abierto». Educação y Sociedade, 31(113): 1157-1178. doi: 10.1590/S0101-73302010000400006

Alegre, Miquel Á. (2017). Politiques de tria i assignació d’escola: Quines efectes tenen sobre la segregació escolar? Barcelona: Fundació Jaume Bofill-Institut Català d’Avaluació de Polítiques Públiques.

Alegre, Miquel Á.; Benito, Ricard; Chela, Xènia y González, Sheila (2010). Les famílies davant l’elecció escolar. Dilemes i desigualtats en la tria de centre a la ciutat de Barcelona. Barcelona: Mediterrània. Disponible en: https://fundaciobo- fill.cat/uploads/docs/l/3/4/4/w/u/a/q/9/528.pdf, acceso 3 de enero de 2018.

Allen, Rebecca (2007). «Allocating Pupils to Their Nearest Secondary School: The Consequences for Social and Ability Stratification». Urban Studies, 44(4): 751-770. doi: 10.1080/00420980601184737

Ball, Stephen (2003). Class Strategies and the Edu- cation Market. The Middle Class and Social Ad- vantages. London: Routledge Falmer.

Bellei, Cristian (2013). «El estudio de la segregación socioeconómica y académica de la educación chi- lena». Estudios pedagógicos (Valdivia), 39(1): 325-345. doi: 10.4067/S0718-07052013000100019

Benito, Ricard y Gonzàlez, Isaac (2007). Processos de segregació escolar a Catalunya. Barcelona: Mediterrània. Disponible en: https://fundaciobo- fill.cat/publicacions/processos-de-segregacio- escolar-catalunya, acceso 3 de enero de 2018.

Benito, Ricard; Alegre, Miquel Á. y Gonzàlez, Isaac (2014). «School Educational Project as a Criterion of School Choice: Discourses and Practices in the City of Barcelona». Journal of Education Policy, 29(3): 397-420. doi: 10.1080/02680939.2013.844858

Bernelius, Venla y Vaattovaara, Mari (2016). «Choice and Segregation in the “Most Egalitarian” Schools: Cumulative Decline in Urban Schools and Neigh- bourhoods of Helsinki, Finland». Urban Studies, 53(15): 3155-3171. doi: 10.1177/0042098015621441

Bonal, Xavier; Zancajo, Adrián y Scandurra, Rosario (2019). «Residential Segregation and School Seg- regation of Foreign Students in Barcelona». Ur- ban Studies, 56(15): 3251-3273. doi: 10.1177/0042098019863662.

Bowe, Richard; Gewirtz, Sharon y Ball, Stephen J. (1994). «Captured by the Discourse? Issues and Concerns in Researching “Parental Choice”». British Journal of Sociology of Education, 15(1): 63-78. doi: 10.1080/0142569940150104

Carrasco-Pons, Silvia; Pàmies-Rovira, Jordi; Ponferrada-Arteaga, Maribel; Ballestín-González, Beatriz y Bertrán-Tarrés, Marta (2009). «Segrega- ción escolar e inmigración en Cataluña: Aproxima- ciones etnográficas». EMIGRA Working Papers, 126: 25-39.

Chubb, John E. y Moe, Terry M. (2011). Politics, Mar- kets, and America's Schools. Washington: Brook- ings Institution Press.

Coleman, James S. (1966). Equality of Educational Op- portunity. Washington: U.S. Government Printing Office.

Córdoba-Canclín, Claudia (2011). «La concentración de alumnado extranjero en Enseñanza Primaria: un estudio en dos ciudades andaluzas». RES. Revista española de Sociología, 16: 27-46.

Córdoba-Canclín, Claudia; Farris, Massimiliano y Rojas-Patuelli, Karina (2017). «Discussing School Socioeconomic Segregation in Territorial Terms: The Differentiated Influence of Urban Fragmenta- tion and Daily Mobility». Investigaciones Geográ- ficas, 92: 54-76. doi: 10.14350/rig.54766

Dupriez, Vincent y Vandenberghe, Vincent (2004).

«L'école en Communauté française de Belgique: De quelle inégalité parlons-nous?». Les Cahiers de Recherche en Education et Formation, 27(1): 3-26.

Elacqua, Gregory; Montt, Pedro y Santos, Humberto (2013). «Evidencias para eliminar gradualmente el financiamiento compartido». Claves de Politicas Públicas, 14: 1-10. Disponible en: https://siteal.iiep. unesco.org/investigacion/2521/evidencias-eliminar- gradualmente-financiamiento-compartido, acceso 25 de abril de 2022.

Entorf, Horts y Davoli, Maddalena (2018). Socioeco- nomic Inequality and Student Outcomes in German Schools. En: L. Volante; S. V. Schnepf, J. Jerrim y A. Klinger (eds.). Socioeconomic Inequality and Student Outcomes. Singapore: Springer.

Escardíbul, Josep-O. y Villarroya, Anna (2009). «The Inequalities in School Choice in Spain in Accord- ance to PISA Data». Journal of Education Policy, 24(6): 673-696. doi: 10.1080/02680930903131259

Fernández-Enguita, Mariano (2008). «Escuela pública y privada en España: La segregación rampante». Revista de Sociología de la Educación-RASE, 1(2): 42-69.

Ferrer, Álvaro y Gortázar, Lucas (2021). Diversidad y li- bertad. Reducir la segregación escolar respetando la capacidad de elección de centro. Barcelona: EsadeEcPol. Disponible en: https://www.esade. edu/ecpol/es/publicaciones/segregacion-escolar- esadeecpol/, acceso 21 de mayo de 2022.

Gewirtz, Shanon; Ball, Stephen J. y Bowe, Richard (1995). Markets, Choice, and Equity in Education. Open University Press.

Gonzàlez Balletbò, Isaac (2017). L’autonomia de cen- tre en els horitzons de millora educativa. En: B. Albaigés y F. Pedró (dirs.). L’estat de l’educació a Catalunya, Anuari 2016. Barcelona: Fundació Jaume Bofill. Disponible en: https://fundaciobo- fill.cat/uploads/old-files/06%20cap%208-autono- miadecentre_191017.pdf, acceso 21 de febrero de 2020.

González-González, María T. (2008). «Diversidad e inclusión educativa: algunas reflexiones sobre el liderazgo en el centro escolar». REICE: Revista Iberoamericana sobre Calidad, Eficacia y Cambio en Educación, 6(2): 82-99.

Gorard, Stephen (2009). «Does the Index of Segre- gation Matter? The Composition of Secondary Schools in England since 1996». British Educational Research Journal, 35(4): 639-652. doi: 10.1080/01411920802642389

Gorard, Stephen y Smith, Emma (2004). «An Inter- national Comparison of Equity in Education Sys- tems». Comparative Education, 40(1): 15-28. doi: 10.1080/0305006042000184863

Hastings, Justine S. y Weinstein, Jeffrey M. (2008). «In- formation, School Choice, and Academic Achieve- ment: Evidence from Two Experiments». The Quar- terly Journal of Economics, 123(4): 1373-1414.

Hoxby, Caroline M. (2003). School Choice and School Productivity. Could School Choice be a Tide that Lifts All Boats? En: The Economics of School Choice. Chicago: University of Chicago Press.

Madaria-Escudero, Borja de y Vila-Lladosa, Luis (2020). «Segregaciones escolares y desi- gualdad de oportunidades educativas del alum-nado extranjero en Valencia». REICE. Revista Iberoamericana sobre Calidad, Eficacia y Cam- bio en Educación, 18(4): 269-299. doi: 10.15366/ reice2020.18.4.011

Mancebón-Torrubia, María J. y Pérez-Ximénez de Embún, Domingo (2009): «Segregación escolar en el sistema educativo español. Un análisis a partir de PISA 2006». Investigaciones de Economía de la Educación, 4: 63-77.

Maroy, Christian (2008). «¿Por qué y cómo regular el mercado educativo?». Profesorado. Revista de Cu- rrículum y Formación del Profesorado, 12(2): 3-14.

Murillo, Francisco J. (2018). «Segregación escolar público-privada en España». Papers: Revista de Sociología, 103(3): 307-337. doi: 10.5565/rev/pa- pers.2392

Murillo, Francisco J. y Martínez-Garrido, Cynthia (2019). «Perfiles de segregación escolar por nivel socioeconómico en España y sus Comunidades Autónomas». RELIEVE. Revista Electrónica de In- vestigación y Evaluación Educativa, 25(1): 1-20. doi: 10.7203/relieve.25.1.12917

Odendahl, Wolfang (2017). «‘Bildungskrise’-PISA and the German Educational Crisis». IAFOR Journal of Education, 5(1): 209-226. doi: 10.22492/ije.5.1.11

OECD (2019). PISA 2018 (Volumen II): Results. Where All Students Can Succeed. Paris: PISA, OECD Publishing. doi: 10.1787/b5fd1b8f-en

Rujas, Javier; Prieto, Miriam y Rogero-García, Jesús (2020). «Desigualdades socioespaciales en la Educación Secundaria Postobligatoria. El caso de Madrid». REICE. Revista Iberoamericana sobre Callidad, Eficacia y Cambio en Educación, 18(4): 241- 267. doi: 10.15366/reice2020.18.4.010

Síndic de Greuges (2016). La segregació escolar a Catalunya (I). La gestió del procés d’admissió d’alumnat. Barcelona: Síndic de Greuges de Ca- talunya. Disponible en: https://www.sindic.cat/ site/unitFiles/4155/Informe%20segregacio%20 escolar_I_gestioprocesadmissio_defok.pdf, ac- ceso 12 de noviembre de 2020.

Valenzuela, Juan P.; Bellei, Cristian y Ríos, Danae de los (2014). «Socioeconomic School Segrega- tion in a Market – Oriented Educational System. The Case of Chile». Journal of education Policy, 29(2): 217-241. doi: 10.1080/02680939.2013.806995

Wilson, William J. (1987). The Truly Disadvantaged. Inner City, the Underclass and Public Policy. Chi- cago: University of Chicago Press.

Zanten, Agnès van (1996). Fabrication et effets de la ségrégation scolaire. En: S. Paugam (ed.). L'ex- clusion, l'état des savoirs. Paris: Editons La Dé- couverte.

Zanten, Agnès van (2001). L'école de la périphérie. Scolarité et ségrégation en banlieue. Paris: PUF.

Publicado

2023-07-01

Cómo citar

Gonzàlez Balletbò, I., Benito, R., & Albaigés, B. (2023). La segregación escolar a escala local: factores contextuales e institucionales en Cataluña. Revista Española De Investigaciones Sociológicas, (183), 39–56. https://doi.org/10.5477/cis/reis.183.39

Número

Sección

Artículos